مدیریت لهجه در سخنرانی

مدیریت لهجه در سخنرانی از آن جهت  اهمیت دارد که صدای سخنران یکی از مهمترین راه‌های ارتباطی او با مخاطبان است. با وجود اینکه مخاطبان تحت تاثیر عوامل دیگری همچون پوشش و ظاهر سخنران و یا حتی ویژگی‌های محل سخنرانی نیز قرار می‌گیرند، اما مهارت‌های کلامی و شیوه گفتار سخنران نقش اصلی و تعیین‌کننده در سخنرانی ایفا می‌کند.

لهجه چیست؟

در علم زبان‌شناسی به روش‌های ادای کلمات و تلفظ‌های ویژه یک گروه زبانی لهجه می‌گویند. گوناگونی لهجه تقریبا در تمامی زبان‌های جهان، دیده می‌شود. لهجه مختص یک شهر یا کشور بخصوص نیست و معمولا با بسته به مناطق جغرافیایی مختلف، تفاوت دارد. لهجه‌های گوناگون نشان‌دهنده اصالت و ارزش‌های بومی یک کشور به شمار می‌روند.

پیدایش لهجه در زبان

جنین انسان از ۵ ماهگی قادر است صداهای خارج از رحم مادر را بشنود و از حدود دو ماه پس از تولد تلاش می‌کند تا این صداها را تکرار کند. نخستین روش یک نوزاد برای یادگیری زبان مادری، خوب گوش دادن است. نوزادان با تکیه بر حافظه شنیداری خود تمام صداهای محیط اطراف را به ذهن می‌سپارند.

هنگامی‌که مهارت‌های کلامی کودک در حال شکل‌گیری است، او سعی می‌کند آواهای مختلف را ادا کرده و با توجه به واکنش اطرافیان تصمیم می‌گیرد آیا آن واژه را تکرار کند یا نه؟ و یا اینکه یک واژه را دقیقا چطور بیان کند. به همین دلیل است بعضی از حروف و آواها در دستور زبان یک منطقه خاص اصلا وجود ندارند و فرد برای مدیریت لهجه در سنین بزرگسالی مجبور است تلفظ آواهای جدید را بیاموزد.

به این منظور، شخص باید همان روند دوران نوزادی و کودکی را دوباره تکرار کند تا بتواند گفتار استاندارد و بدون لهجه را یاد بگیرد. یعنی اول خوب گوش کند، به خاطر بسپارد و سپس ادا کند. هر چه فرد دیرتر اقدام به کاهش لهجه خود کند؛ به دلیل آنکه این فرآیند در ذهن او تثبیت شده‌است، کنترل و مدیریت لهجه با مشقات بیشتری همراه خواهد بود.

بنابراین سخنرانان موفق با کاهش خطاهای گفتاری خود، توجه و تمرکز مخاطب را به سمت محتوای اصلی سخنرانی متمایل می‌کنند؛ نه روی نحوه بیان یا لهجه. به این کار مدیریت لهجه می‌گویند.

انواع خطاهای گفتاری

نخستین قدم برای مدیریت لهجه در سخنرانی پرهیز از خطاهای گفتاری است. انواع خطاهای گفتاری در سخنرانی را می‌توان در چهار دسته کلی زیر جای داد:

جمله پرکن‌ها

جمله‌ پرکن‌ها حروف و یا کلماتی هستند که از آنها معمولا هنگام صحبت کردن برای اتصال جمله‌ها یا برای جبران مدت زمان مکث بین جملات استفاده می‌شود. جمله پرکن‌ها بصورت ادای کشیده یک حرف همچون اَ، آ، آم و… در صحبت‌های متداول روزانه بسیار زیاد دیده می‌شوند.

تکیه کلام‌ها

به کلماتی که بسیار زیاد و حتی گاهی بدون توجه به معنی اصلی واژه و بصورت نابه‌جا در گفتار استفاده می‌شوند، تکیه کلام یا تکه کلام می‌گویند. کلماتی مانند خب، درواقع، چیز، به‌اصطلاح از تکیه‌کلام‌های رایج محسوب می‌شوند.

لهجه

لهجه یا گویش روش‌های گوناگون بیان کلمات و واژه‌ها است. افراد مختلف با توجه به شهر یا حتی کشوری که در آن زبان آموخته‌اند از ساختارهای آوایی و دستوری متفاوتی برای گفتار استفاده می‌کنند. این تفاوت‌ها هنگامی که شخص بخواهد بطور استاندارد صحبت کند یا اینکه بخواهد به زبان دیگری سخن بگوید خود را نشان می‌دهند.

سرعت بیان بالا یا پایین

سریع صحبت کردن یا بسیار شمرده صحبت کردن، یک عادت گفتاری است. هنگام سخنرانی باید با سرعت متناسب صحبت کرد نه آنقدر سریع که شنونده متوجه تک‌تک واژه‌ها نشود و نه آنقدر آهسته که شنونده را خسته شود. از طرفی سریع صحبت کردن باعث ادای ناقص واژه‌ها نیزخواهد شد.

اهمیت کنترل لهجه در سخنرانی

فرقی نمی‌کند یک سخنرانی معمولی در یک شهر کوچک داشته باشید یا یک سخنرانی علمی در یک مجمع بین‌المللی. مهم این است که به عنوان یک سخنران حرفه‌ای تا حد امکان بتوانید استاندارد و به زبان معیار صحبت کنید.

اگرچه لهجه‌های گوناگون زبان فارسی بسیار شیرین و نشان‌دهنده اصالت افراد است اما بهتر است با مدیریت لهجه، حواس مخاطبان را معطوف به لهجه خودتان نکنید. بطور کلی نمی‌توان لهجه را یک عامل منفی در سخنرانی محسوب کرد، اما بهتر است آن را برای فهم بهتر مطالب توسط مخاطبان کنترل نمود.

چراکه تحقیقات نشان داده‌است استفاده از لهجه تاثیرگذاری سخنرانی را برای مخاطبان کاهش می‌دهد و حتی گاهی باعث کاهش اعتبار شخص سخنران نیز می‌شود.

البته این موضوع چیزی از اصالت یا اعتبار خود لهجه یا فرهنگ منطقه جغرافیایی سخنران کم نمی‌کند، بلکه به این معنی است که یک سخنران حرفه‌ای باید از لهجه خود به‌موقع و به‌جا استفاده کند.

او باید بتواند با تکرار و تمرین مستمر، در تعاملات اجتماعی و محیط کار تا حد امکان با کمترین لهجه صحبت کند، اما در عین حال در جمع‌های خانوادگی و دوستانه همان لهجه بومی خود را بکار بگیرد. استفاده از لهجه در برخی موقعیت‌ها موجب می‌شود شخص دست کم گرفته شود و یا اینکه از طرف افراد ناآگاه مورد تمسخر و حتی تقلید قرار بگیرد.

تمرینات عملی برای مدیریت لهجه

خطاهای گفتاری در همه زبان‌ها وجود دارند. اما یک سخنران حرفه‌ای تلاش می‌کند با شناخت این خطاها، آنها را مدیریت کرده و به حداقل برساند. در ادامه روش‌های مدیریت یکی از مهم‌ترین خطاهای گفتاری یعین لهجه، را مرور می‌کنیم:

تمرین شماره یک مدیریت لهجه: با افراد بدون لهجه تعامل داشته باشید

با قرار گرفتن در محیط‌های گوناگونی که در آن افراد مختلف بدون لهجه صحبت می‌کنند، گوش شما با ادای صحیح و استاندارد واژ‌ه‌ها آشنا می‌شود. در این حالت ذهن انسان بصورت ناخوداگاه می‌تواند لهجه دیگران را تقلید کند و کلمات جایگزین استاندارد را در حین صحبت کردن پیدا کند.

دیدن فیلم یا گوش دادن به موسیقی نیز می‌تواند افراد را با بیان استاندارد و رسمی آشنا کند. یکی از بهترین ابزارها برای تعامل داشتن با گفتار استاندارد و معیار در هر کشور، رسانه‌هایی همچون تلوزیون و رادیو است، این ابزارها همیشه در دسترس هستند و می‌توانید هنگام استفاده از آنها واژه‌های مختلف را تکرار و تقلید کنید.  

تمرین شماره دو مدیریت لهجه: به خودتان گوش دهید

گاهی افراد در بیان برخی واژه‌ها و حروف آگاهی را ندارند؛ یعنی اصلا متوجه نمی‌شوند که لهجه دارند یا برخی کلمات را متفاوت با دیگران تلفظ می‌کنند و یا حتی اینکه چه خطاهای گفتاری دیگری دارند.

بطورکلی معمولا  خطاهای گفتاری بصورت ناآگاهانه رخ می‌دهند. بهترین روش برای کسب آگاهی درباره خطاهی گفتاری، گوش دادن به صدای خود است:

گام اول:

از روی یک متن بخوانید و صدای خود را ضبط کنید تا ببینید نحوه ادای آواها در گفتار شما چه خطاهایی دارد.

بخشی از مکالمات یا تمرین‌های سخنرانی‌ خود را ضبط کنید

مبحثی را تدریس کنید

یا حتی در مورد موضوعی با خودتان گفتگو کنید!

سپس با آگاهی از خطاهای گفتاری، با دقت زیاد و حتی بارها و بارها به صدای خودتان گوش دهید و آن را ارزیابی کنید.

گام دوم:

مواردی که با لهجه استاندارد متفاوت است را یادداشت کنید

گام سوم:

کلمات صحیح و جایگزین را پیدا کنید و سعی کنید در صحبت‌های بعدی، از آنها در گفتار خود استفاده کنید.

شاید در ابتدا بطور کامل نتوانید از پس این کار بربیایید، اما همین که در صحبت‌های آینده خود به لهجه خودتان توجه می‌کنید و سعی در مدیریت لهجه دارید یه گام به جلو محسوب می‌شود.

مهمترین بخش این تمرین، خوب گوش دادن است، این که بتوانید با دید منتقدانه و با توجه به آگاهی که از یک گفتار بدون لهجه دارید، طرز صحبت کردن خودتان را بررسی کنید. شناخت خطا مهمترین عامل در تمرین گوش دادن به‌ ‌شمار می‌رود. برای تمرین بیشتر می‌توانید همان صحبت‌های ضبط شده خود را  یکبار دیگر تکرار و مجددا ضبط کنید، اما این بار بدون لهجه!

تمرین شماره سه مدیریت لهجه: لهجه خود را بشناسید

شناخت و رویارویی با عامل خطا، هوشمندانه‌ترین روش برای کاهش خطا است. همانطور که دیدید یکی از دلایل بکاربردن لهجه، ناآگاهی است که سخنران نسبت به لهجه خود دارد. یعنی اینکه واقعا نمی‌داند که در حین سخنرانی در حال ادای یک واژه اشتباه است.

برای اینکه ویژگی‌های لهجه خودتان و در واقع خطاهای گفتاری خود را بهتر بشناسید، درباره لهجه خود مطالعه و تحقیق کنید. با این کار متوجه می‌شوید لهجه شما چه تفاوت‌هایی با زبان معیار و استاندارد دارد. با تکیه بر همین تفاوت‌ها و کنترل آنها می‌توانید بصورت استاندارد و بدون لهجه صحبت کنید.

تمرین شماره چهار مدیریت لهجه: شمرده سخن بگویید

سرعت بیان بسیار زیاد یا بسیار کم از خطاهای گفتاری یک سخنران به‌شمار می‌رود. اما به عنوان یک تمرین برای کنترل میزان غلظت لهجه، تمرین شمرده صحبت کردن و با سرعت پایین سخنرانی کردن را انجام دهید.

زیرا با این تمرین به ذهن خودتان فرصت می‌دهید تا فکر کند و بین ادای یک واژه با لهجه و ادای همان واژه بدون لهجه یکی را انتخاب کرده و بیان کند. سریع صحبت کردن باعث می‌شود کنترل لهجه از دست شما خارج شود و لهجه‌ای که سعی داشتید آن را پنهان کنید، ناگهان خودبه‌خود ظاهر شود! بنابراین برای رسیدن به جمله‌ها و کلمات بعدی عجله‌ای نداشته باشید.

تمرین شماره پنج مدیریت لهجه: صبور باشید

همانطور که سال‌های زیادی طول کشید تا یک لهجه و گویش در ارتباط کلامی شما شکل بگیرد، زمان زیادی لازم است تا بتوانید آن را کاهش دهید. بنابراین عجله نکنید و تمرین‌ها را به مرور اما مستمر و پیگیر انجام دهید. هر تغییر کوچکی که رخ می‌دهد بخشی از یک فرآیند بزرگ و مهم را رقم می‌زند. به مرور زمان متوجه کاهش و مدیریت لهجه هنگام صحبت کردن خود خواهید شد.

تمرین شماره شش مدیریت لهجه: گاهی از لهجه خود استفاده کنید!

با وجود اینکه کاهش لهجه در سخنرانی از اهمیت بالایی برای تعامل اجتماعی و همچنین مورد قبول واقع شدن توسط مخاطبان برخوردار است. اما گاهی می‌توانید از این توانایی‌تان به نفع خود استفاده کنید.

استفاده از لهجه برای زمانی که می‌خواهید با مخاطب احساس نزدیکی و صمیمیت بیشتری داشته باشید و یا اینکه برای یخ‌شکنی در فضای سخنرانی گزینه بسیار مناسبی است. در چنین شرایطی بیان یک شعر، داستان، ضرب‌المثل یا حکایت طنز تاثیر بسیار چشمگیری خواهد داشت، البته این کار هم نیاز به مهارت و هنر زیادی دارد که باید آن را با تمرین و تکرار به دست آورید.

دوره غیرحضوری کنترل و مدیریت لهجه برای کسانی است که می‌خواهند به یک سخنران فوق‌حرفه‌ای تبدیل شوند. همین الان ثبت‌نام کنید.

ثبت‌نام در دوره غیرحضوری کنترل و مدیریت لهجه